Hastalıkları teşhis etmek, tedavi etmek veya önlemek için kullandığımız ilaçlar pek çok farklı biçimde bulunurlar ve biz onları farklı şekillerde alırız.
İlaçlar sağlığımızı iyileştirmek için tasarlanıyor olsalar da tehlikeli olabilirler. Bunları doğru şekilde almak ve doğru şekilde yönetmek riskleri azaltacaktır.
İlaçların uygulanmasının birkaç farklı yolu vardır. Muhtemelen yuttuğunuz haplara ve enjeksiyonlara aşinasınızdır, ancak ilaçlar başka şekillerde de verilebilir.
İlaç uygulama yolları aşağıdaki tabloda açıklanmaktadır.
Tür | Açıklama |
---|---|
Bukkal | Yanak içinde tutulan |
Enteral | Doğrudan mide veya bağırsağa verilir (bir G-tüpü veya J-tüpü ile) |
İnhalable (Solunabilen) | Bir tüp veya maske yoluyla nefes alma |
İnfüsyon | IV hattı ile bir damara enjekte edilir ve zamanla yavaşça damlar |
Intramuscular (Kas içi enjeksiyon) | Bir şırınga ile kas içine enjekte edilir |
Intratekal | Omurga aralığına enjekte edilir |
Intravenöz | Bir damara veya bir IV hattına enjekte edilir |
Nazal | Sprey veya pompa ile burun içine verilir |
Oftalmik | Göze; damla, jel veya merhem ile verilir |
Oral | Tablet, kapsül, pastil veya sıvı olarak ağızdan yutulur |
Otik | Kulağa damlalar halinde verilir. |
Rektal | Rektuma yerleştirilir |
Subcutaneous (Deri Altı) | Derinin hemen altına enjekte edilir |
(Sublingual) Dil Altı | Dilin altına yerleştirilir |
Topikal | Cilde uygulanır |
Transdermal | Cilde yerleştirilen bir yama ile verilir |
Bir ilaç vermek için kullanılan yol, üç ana faktöre bağlıdır :
- Tedavi edilen vücut bölümü
- İlacın vücutta çalışma şekli
- İlacın formülasyonu
Örneğin, bazı ilaçlar ağızdan alınırsa mide asidi tarafından yok edilir. Bu nedenle, bunun yerine enjeksiyonla verilmesi gerekebilir.
İlaç Uygulamaları Eğitimi
Tüm ilaç türleri evde veya özel eğitim almamış biri tarafından uygulanamaz. Doktorlar, hemşireler ve diğer sağlık hizmeti sağlayıcıları size nasıl güvenli bir şekilde ilaç verebilecekleri konusunda eğitilir.
İlaç verilmesi, aşağıdakiler dahil ilacın tam olarak anlaşılmasını gerektirir :
- Vücudunda nasıl hareket ediyor
- Ne zaman uygulanması gerekiyor
- Olası yan etkiler ve tehlikeli reaksiyonlar
- Uygun depolama, kullanma ve ortadan kaldırma
Dozaj ve Zamanlama
Yalnızca reçete etiketinde veya diğer talimatlarda belirtilen dozu almanız önemlidir. Dozaj, doktorunuz tarafından dikkatlice belirlenir ve yaşınız, kilonuz, böbrek ve karaciğer sağlığınız ve diğer sağlık koşullarından etkilenebilir.
İlaçların yüksek dozda alınması, belirtileri, risk faktörleri ve alınması gereken önlemler ile ilgili yazımıza buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Bazı ilaçlar için dozaj deneme yanılma yoluyla belirlenmelidir. Bu durumlarda, sağlık uzmanınızın tedaviye ilk başladığınızda sizi izlemesi gerekecektir.
Örneğin, doktorunuz tiroid ilaçları veya kan sulandırıcı ilaçlar reçete ederse, dozajın çok yüksek veya çok düşük olup olmadığını göstermek için muhtemelen zamanla birkaç kan testi yaptırmanız gerekecektir. Bu testlerin sonuçları, doktorunuzun sizin için doğru olanı bulana kadar dozajınızı ayarlamasına yardımcı olacaktır.
Pek çok ilacın etkili olabilmesi için kan dolaşımınızda belirli bir düzeye ulaşması gerekir. Bu miktardaki ilacı sisteminizde tutmak için belirli zamanlarda verilmeleri gerekir.
Çok erken bir doz almak, çok yüksek ilaç seviyelerine yol açabilir ve bir dozu kaçırmak veya dozlar arasında çok uzun süre beklemek vücudunuzdaki ilaç miktarını düşürebilir ve düzgün çalışmasını engelleyebilir.
“Her madde zehirdir, zehir olmayan madde yoktur. Zehirle ilacı ayıran onun dozudur.”
— Paracelsus, 1500 AD