Kapat
Genel Sağlık 891 0

Fenol Nedir? Fenol Nerede Kullanılır? Fenol Türevleri, Fenolik Bileşikler ve İnsan Sağlığı

Fenol bir tür organik bileşiktir. Kendi başına tüketmek toksik olsa da, gargara ve sprey temizleyiciler gibi birçok üründe küçük dozlarda bulunur. Saf haliyle renksiz veya beyaz olabilir. Hastane odası gibi steril olan bir yeri hatırlatabilecek, hafif şekerli bir kokusu vardır. Sınırlı miktarlarda, çeşitli tıbbi ve sağlıkla ilgili kullanımlar için mevcuttur.

Fenol Hangi Amaçlarla Kulanılır?

Saf fenol, belirli tıbbi prosedürlerde ve çeşitli tedavilerde ve laboratuvar uygulamalarında bir bileşen olarak kullanılır.

Fenol Enjeksiyonu

Kas spastisitesi olarak bilinen bir durumu tedavi etmek için kaslara fenol enjekte edilebilmektedir. Bu durum; beyin, omurilik ve sinirler düzgün bir şekilde iletişim kuramadığında meydana gelmektedir. Kasların gerilmesine neden olur.

Kas spastisitesi, yürüme veya konuşma yeteneğini bile kesintiye uğratabilir. Parkinson hastalığı, beyin felci veya beyin travması gibi durumlardan kaynaklanabilir. Fenol enjeksiyonu, kasılmalara neden olan, sinirlerden kaslara gönderilen sinyalleri sınırlamaya yardımcı olur. Bu, daha kolay hareket etmeyi ve daha az rahatsızlık hissedilmesini sağlar. Bu tedavi, botulinum toksin A (Botox) aşısı almaya benzer. Ancak fenol, büyük kaslar için daha yararlı olma eğilimindedir.

Kimyasal Matrisektomi

Fenol, batmış ayak tırnaklarının ameliyatlarında yaygın olarak kullanılır. Diğer tedavilere cevap vermeyen daha şiddetli batık vakalarda kullanılır. Trikloroasetik asit formundaki fenol, tırnağın tekrar büyümesini engellemek için kullanılır. 172 kişi ile yapılan bir araştırma, fenol koterizasyonu ile kimyasal bir matriksektomi uygulananların yüzde 98,8’inin başarılı sonuçlar aldığını gösteriyor. Ancak Journal of the American Podiatric Medical Association’da yer alan 2014 tarihli bir makalede, sodyum hidroksitin batık ayak tırnağı tedavisi olarak fenolden daha az komplikasyona sahip olduğunu belirtilmektedir.

Aşı Koruyucu

Fenol, en az dört aşıda koruyucu olarak kullanılır. Bakterilerin büyümesini ve aşı solüsyonlarını kirletmesini önlemeye yardımcı olur.

  • Pnömoni ve menenjit gibi durumlar için Pneumovax 23
  • Tifo hastalığı tedavisinde Typhim Vi
  • Çiçek hastalığı için ACAM2000
  • Polio için aşı Ipol’de 2-Fenoksietanol adı verilen bir fenol bileşiği kullanılır.

Boğaz Ağrısı Spreyleri

Fenol, boğazınızı uyuşturmaya ve boğaz ağrısının neden olduğu semptomları veya pamukçukların neden olduğu ağızda tahrişe yardımcı olabilecek bazı boğaz spreylerinde kullanılır.

Fenol içeren spreyleri önerilen dozda kullanmak önemlidir. Çok fazla kullanmak veya 3 yaşından küçük çocuklara vermek güvensiz olabilir. Spreyin diğer bileşenlerine alerjiniz olmadığından emin olmak için, içindekiler etiketini dikkatlice okuyun.

Boğaz ağrınıza ateş, bulantı ve kusma eşlik ederse, boğaz ağrısı için bu spreyleri kullanmadan önce mümkün olan en kısa sürede bir doktora başvurun.

Fenol Türevleri

Fenol türevi bileşiklerin çeşitli kullanımları vardır :

Kimyasal peelingler : Trikloroasetik asitteki fenol, eski veya hasar görmüş ciltten kurtulmak amacıyla cilt katmanlarına nüfuz etmek için kullanılır.

Gıda ve kozmetik koruyucular : Fenol türevi butillenmiş hidroksitoluen (BHT), kozmetikte kullanılan ve yiyeceklerin kötüye gitmesini önleyen yaygın bir koruyucudur. Küçük miktarlarda tüketmek güvenlidir.

Fenol Çözelitisi

Fenol çözeltisi, RNA, DNA veya proteinleri ayırmak ve bunları saf formda izole etmek için genellikle triklorometan ve kloroform ile birlikte moleküler biyolojide kullanılır.

Bu işlem sıvı-sıvı ekstraksiyonu olarak bilinir. Bir hücre veya doku çözeltisine eşit miktarda fenol ve kloroform eklenerek yapılır.

Fenol-kloroform karışımı, doku numunesinin o solüsyonda ne kadar çözünür olduğuna bağlı olarak molekülleri ayırır. Fenolün pH seviyesi, DNA ve RNA’nın ayrılmasına yardımcı olur.

Sabun ve Antiseptik

Fenol bazlı bileşikler içeren sabuna genellikle karbolik sabun denir. Uzun zamandan beri ameliyat sırasında antiseptik olarak kullanılmaktadır.

Aynı zamanda 1980’lere kadar İngiltere ve İskoçya’daki devlet okullarında kullanılmıştır. Kendine özgü kokusu ve banyo lavabolarında bıraktığı kırmızı çizgilerle Birleşik Krallık’ta milyonlarca kişi tarafından hatırlanıyor.

Karbolik sabun hala dünya çapında yaygın olarak kullanılmaktadır. Yoksulluk çeken topluluklara etkili, düşük maliyetli hijyen sağlar.

Zamanla, saf fenolün yerini antiseptik olarak bazı türevleri almıştır. Bir türev, öksürük damlalarında bulunabilen n-heksilresorsinoldür. Bileşik, bütillenmiş hidroksitoluen (BHT), bir gıda antioksidanı olarak fenolün yerini almıştır.

Fenolün Sağlık Açısından Yararları

Saf haliyle toksisitesine rağmen, fenolün çok sayıda sağlık yararına sahip olduğu gösterilmiştir.

Antioksidanlar

Fenol içeren bitki bazlı bileşiklerin antioksidan olduğu bilinmektedir. Bu, serbest radikallerin vücudunuzdaki diğer moleküller ile reaksiyonunu durdurabilecekleri, DNA’nızın zarar görmesini ve uzun vadeli sağlık etkilerini önleyebilecekleri anlamına gelir.

Serbest radikaller, bir elektron kaybeden ve kararsız hale gelen moleküllerdir. Bu onları DNA gibi moleküllerle reaksiyona girmeye ve onlara zarar vermeye yatkın hale getirir. Serbest radikaller bazen reaksiyona girdikleri moleküllerin daha da fazla serbest radikal oluşturmasına neden olur.

Antioksidan moleküller, serbest radikaller ve sağlıklı moleküller arasında bir bariyer gibidir: eksik elektronun yerini alır ve onu zararsız hale getirirler.

Kanıtlanmış sağlık etkileri olan bazı önemli fenolik antioksidanlar şunlardır :

  •     Şaraplarda, çaylarda, meyvelerde ve sebzelerde bulunan bioflavonoidler
  •     Pek çok meyve, kuruyemiş ve sebzede bulunan E vitamini dahil tokoferoller
  •     Resveratrol, meyvelerde, kuruyemişlerde ve kırmızı şarapta bulunur
  •     Karvakrol, simen, terpinin ve timol gibi birçok faydalı fenolden oluşan kekik yağı

Kanseri Riskini Azaltma

Fenol bazlı bileşiklerin bazı kanser önleme özelliklerine sahip olduğu bulunmuştur.

Advances in Experimental Medicine and Biology’ de yapılan bir inceleme; fenollerle takviye edilmiş fenolik bileşikler ve besinler içeren bitkilerde ağır bir diyetten fenol almanın, bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olduğunu ve hücreleri yaşam döngüleri boyunca kansere karşı daha dirençli hale getirdiğini öne sürdü.

Current Pharmaceutical Biotechnology’ deki 2014 tarihli bir makaleye göre de, fenolik bileşiklerin karmaşık yapıları, kanser hücrelerinin kemoterapi tedavilerine daha açık hale gelmesine yardımcı olabilmektedir.

Risk Faktörleri

Fenol, kullanım payına ve sağlık yararlarına sahip olabilir, ancak yüksek miktarlarda maruz kalırsanız toksik etki gösterebilir veya uzun vadeli sağlık etkilerine neden olabilir.

Maruz kalmayı önlemek için :

İş yerinde dikkatli olun. Endüstriyel tesislerde fenole maruz kalmak, kalp hastalığı riskinizi artırabilir. Bu kısmen fenole ek olarak diğer birçok endüstriyel kimyasala maruz kalmaya da bağlı olabilir.

Fenol içerebilecek hiçbir şey yemeyin. Saf haliyle fenol tüketmek yemek borunuza, midenize, bağırsaklarınıza ve diğer sindirim organlarınıza zarar verebilir. Tek seferde alınan yüksek doz ölümcül olabilir.

Cildinize sürmeyin. Saf fenol, cildinize doğrudan temas ederse zarar verebilir. Bu yanıklar ve su toplamalarına sebep olabilir.

Solumayın. Laboratuvar hayvanları, kısa bir süre için bile çok fazla fenol soluduklarında nefes alma güçlükleri ve kas seğirmeleri yaşadılar. Fenolün ayrıca laboratuvar hayvanlarında sistemik organ hasarına neden olduğu gösterilmiştir.

İçmeyin. Çok fazla fenol içeren su tüketmek kasları spazmı yapabilir ve yürüme yeteneğinizi etkileyebilir. Çok fazlası ölümcül olabilir.


Sağlık, ilaçlar, bitkiler ve daha birçok eşsiz konu üzerine güncel makalelerimizden haberdar olmak için sosyal medya hesaplarımızı takip etmeyi unutmayın.

Batuhan Korkmaz {Batuhan Korkmaz}

Ege Üniversitesi Eczacılık Fakültesinde okuyor. Eğitim hayatı süresince öğrendiklerini bir araya getirmek ve sağlığınız hakkında daha kolay bilgi edinebilmeniz amacıyla araştırdıklarını sitesinde paylaşmaktan keyif duyuyor. | korkmaz1001@gmail.com e-mail adresinden ya da @bthnkrkmz Instagram sayfasından iletişime geçebilirsiniz. | Öneri ve şikayetleriniz için: onlineczaci@gmail.com

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir