Trigonella foenum-graecum (çemenotu, buyotu), yurdumuzda ve Akdeniz havzasında yetişen tek yıllık ve otsu bir bitkidir. Tohumları, (Semen Trigonellae) köşelidir, prizmaya benzer, müsilaj ve yağ içerir. Baharat karışımlarında kullanıldığı gibi pastırmayı örten çemen de bu tohumların tozu ile hazırlanır. Bitkinin kuvvetli ve kalıcı bir kokusu vardır ve bu koku, trigonellin alkaloidinden ileri gelir. Bu nedenle henüz çiçekli iken toplanan bitkiler de kurutulup baharat olarak kullanılmaktadır.
Son yıllarda bu drog bir başka açıdan önem kazanmıştır. Tohumların embriyosunda diosgenin adı yerilen saponozitin varlığının saptanması sonucu; bitkinin Avrupa, Amerika ve Doğu Afrika’da da kültürüne başlanmıştır. Diosgenin, kortikosteroidlerin sentezinde yararlanılan değerli bir bileşiktir.
Besin Değerleri
100 gram çemen otu tohumu 323 kaloriyle birlikte aşağıdaki besin değerlerine sahiptir;
- 6 gram yağ (1,5 g doymuş yağ)
- 58 gram karbonhidrat
- 23 gram protein
- 770 mg potasyum
- 191 mg magnezyum
- 67 mg sodyum
- 33,5 mg demir
Çemen Otunun Etkileri
Anne Sütü Üretimi Üzerindeki Etkiler
Anne sütü, bebeğinizin gelişimi için en iyi beslenme kaynağıdır. Genellikle anne sütü üretimini artırmak için reçeteli ilaçlar kullanılırken, araştırmalar çemen otunun güvenli ve doğal bir alternatif olabileceğini öne sürmektedir.
77 yeni annede yapılan 14 günlük bir çalışma, çemen otu tohumu ile hazırlanan bitki çayını içmenin anne sütü üretimini artırdığını ve bebeklerin beslenmesine yardımcı olduğunu belirtmektedir.
Başka bir çalışmada1 66 anne üç gruba ayrılarak; bir grup çemen otu içeren bir çay, ikinci grup ıhlamur ve üçüncüsü grup ise sadece su aldı. Elde edilen anne sütünün hacmi, kontrol ve plasebo gruplarında yaklaşık 34 ml iken çemen grubunda 73 ml’ye yükseldiği görülmüştür.
Bu araştırma cesaret verici olsa da, anne sütü üretimiyle ilgili endişelerinizi doktorunuzla görüşmelisiniz.
Erkeklerde Testosteron Seviyesi Üzerindeki Etkiler
Erkeklerin çemen otu takviyesi kullanmasının en yaygın nedenlerinden biri testosteron seviyesini artırmaktır. Bazı çalışmalar bitkinin, libido artışı da dahil olmak üzere bazı faydalı etkileri olduğunu savunmaktadır.
8 haftalık bir çalışmada, üniversite çağındaki 30 erkek haftada 4 seans olarak spor faaliyetlerinde bulunmuş ve bunların yarısı günde 500 mg çemen otu almıştır. Takviye edilmeyen grubun testosteron seviyesinde hafif bir düşüş yaşanmasına rağmen, çemen otu alan grupta artış gözlenmiştir. Bu grupta ayrıca vücut yağında % 2’lik bir azalma görülmüştür.2
Diyabet ve Kan Şekeri Seviyeleri Üzerindeki Etkiler
Çemen otu, diyabet gibi metabolik durumlara yardımcı olabilmektedir. Hem tip-1 hem de tip-2 diyabeti etkileyebilmesinin yanında, diyabeti olmayan kişilerde genel karbonhidrat toleransını artırabilmektedir.3
Tip-1 diyabet hastaları ile gerçekleştirilen bir çalışmada4, öğle ve akşam yemeklerinde 50 gram çemen otu tohumu tozu alan katılımcıların 10 gün sonra, kan şekeri ve LDL kolesterol seviyelerinde iyileşmeler görülmüştür.
Başka bir çalışmada şeker hastalığı olmayan kişilerin, çemen otu tüketiminden 4 saat sonra kan şekeri seviyelerinde % 13.4’lük bir düşüş yaşadıkları bleirtilmiştir.5
Bu etkilerin; çemen otunun, insülin hormonu fonksiyonunu iyileştirmedeki rolünden kaynaklandığı tahmin edilmektedir. Bununla birlikte, bütün çemen otu tozu veya tohumları kullanılan çalışmalarda görülen etkiler, yüksek lif içeriğinden de kaynaklanıyor olabilir.
Güvenlik ve Yan Etkiler
Çemen otu, sağlıklı insanlar için güvenli görünse de, çoğu takviyede olduğu gibi, ishal ve hazımsızlık gibi yan etkilere sahip olabilmektedir.
Kan şekeri üzerindeki etkisi göz önüne alındığında, diyabet ilaçları veya kan şekeri seviyelerini düşüren başka takviyeler alınıyorsa, çemen otu dikkatli kullanılmalıdır.
Hayvan çalışmaları, çok yüksek dozların; DNA hasarı, doğurganlığın azalması, nörolojik problemler ve düşük yapma riski gibi çok sayıda yan etkiye neden olduğunu göstermektedir.
Bu yan etkilerin çoğu, insanlarda doğrulanmamış ve çalışmalarda kullanılan dozajlar alışılmadık derecede yüksek olsa da, bazı bilim adamları çemen otu takviyelerinin kullanımından endişe duymaktadır.6
